استنتاج

استنتاج (Pramana)

شناخت

مآخذ شناخت بر چهار قسم است: ادراک، استنتاج، قیاس و تشابه، و علم لفظی.

استنتاج (Pramana):

استنتاج (Anumana ; Pramana) بر سه قسم است.

1.   سیر از علت به معلول است. من باب مثال: اگر ابر ببینیم، نتیجه می‌گیریم که باران خواهد آمد.
2.  سیر از معلوم به علت. اگر رودخانه ای طغیان کرده باشد، نتیجه می‌گیریم که باران آمده‌است.
3. استنتاجی که از مشاهدهٔ امور هم بسته و مشترک حاصل گردد. اگر دودی بر سر کوهستانی مشاهده کنیم، نتیجه می‌گیریم که در آنجا آتشی برافروخته اند. [1]

منابع:

[1]داریوش شایگان]]، ''ادیان و مکتبهای فلسفی هند'' جلد دوم – تهران: امیر کبیر 1386- ص ۴۴۶

* رباب حبیبی، ''معرفت‌شناسی مادیمیکه'' - وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری - دانشگاه شهید مدنی آذربایجان - دانشکده الهیات و معارف اسلامی - 1394

Yazdanpanah Askari

آنتاکارانا

آنتاکارانا (Antahkarana) را حواس باطن نامیده‌اند.

روح به وسیله حس باطن تعقل و ادراک می‌کند.

در «سانکهیا» حس باطن Antahkarana شامل عقل و خود آگاهی و حس مشترک و حافظه است.

«کاریکا» حس باطن را سه‌گانه می‌داند، عقل، خودآگاهی و نفس.

در فلسفه اسلامی حس باطن عبارت است از حس مشترک، خیال، حافظه، واهمه و عاقله

چهار شکل آنتاکارانا :

آنتاکارانا یکی است، اما بسته به فعالیت‌ها و عملکردهای متنوعش به چهار شکل متجلی می‌شود

• ماناس
• بودهی
• چیتا
•  آهامکارا

چیتا :

واژهٔ چیتا در یوگا فقط معنی ذهن را ادا نمی‌کند بلکه عقل، خودآگاهی و نفس و حواس را نیز در بر می‌گیرد.

به عبارت دیگر مشتمل است بر کلیهٔ ادراکات و به همین جهت آن را حس باطن Antahkarana نیز گفته‌اند.

منابع :

داریوش شایگان، ادیان و مکتبهای فلسفی هند، تهران، نشر امیر کبیر، چاپ چهارم، جلد دوم، ۱۳۷۵ص ۵۲۳ - ۶۰۴ - ۶۱۰ – ۶۵۳

سوامی شیواناندا، دم گستری در یوگا (پرانایاما)، برگردان فرهاد خالصی مقدم- تهران: میترا، ۱۳۸۰- ص ۳۱

* علینقی باقرشاهی، حقیقت نهایی در دین هندو با تأکید بر دیدگاه شانکارا و رامانوجا، دو فصلنامه پژوهش‌های علم و دین سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۷)

Yazdanpanah Askari

آرهارت

آرهات ( Arhat)

رهایی از سلسله علل و اسباب که پدید آورندهٔ جملهٔ دردها و رنج‌ها است، متضمن نجات [[انسان]] در حالی که زنده است و [[جان]] دارد و مبدل به یک آرهارت Arhat شدن است.

کارما :

سرچشمهٔ همهٔ کارماها [[ذهن]] انسان است و اگر کارمای ذهنی متوقف شود، کارماهای دیگر اثری نخواهد داشت. آزادی از چنگال کنش و واکنش متقابل مادامیکه انسان نیروی حیاتی و جان دارد، به مقام (Arhat) رسیدن است.

 تطبیق :

آرهات (Arhat) [[بودائیان]] و آزادی در زمان زنده بودن (jivan-mukti) [[هندوان]] و مفهوم فاتح (jina) جین‌ ها، از جمله پدیدهای طلب عمیق برای آزاددی و فرزانگی است.

== منابع ==

Yazdanpanah Askari

داریوش شایگان]]، ادیان و مکتبهای فلسفی [[هند]]، تهران، نشر امیر کبیر، چاپ چهارم، جلداول، دوم، ۱۳۷۵ص ۱۶۰- ۱۷۱- 629

* Dhammapada: Verses on Dhamma and Khuddakapāṭha: The text of the Minor Sayings. Re-edited and translated by Mrs.127